Grupa Wsparcia Psychicznego

Sensitive

PRZEDSTAWIONY PONIŻEJ PORADNIK MA CHARAKTER TYLKO I WYŁĄCZNIE INFORMACYJNY ! Od stawiania diagnoz i leczenia są odpowiednie instytucje, psychologowie i psychiatrzy. Naszym zadaniem jest stworzenie miłej i przyjemnej atmosfery gdzie każdy znajdzie coś dla siebie i nie będzie czuł się odrzucony. Zapraszamy również do naszego pokoju [link widoczny dla zalogowanych] wsparcie_emocjonalne

Lek uzależniający jest to substancja, która zażywana przez wystarczająco długi czas może wywołać stan zależności lekowej.

Nazwa „lekoman” lub „narkoman”, niezależnie od toczącej się dyskusji co do właściwości używania takiego terminu, niewątpliwie dotyczy osób zależnych od leków, względnie narkotyków. Spotykane w niektórych krajach ma większą lub mniejszą skalę samostosowania dużej ilości leków przeciwbólowych nie powodujących uzależnienie (np. preparaty zawierające fanacetynę) jest przedmiotem zainteresowania toksykologów.

Lekomania, farmakomania, zależność lekowa to nawykowe nadużywanie leków, przeważnie nasennych, przeciwbólowych, ale także pobudzających oraz ataraktycznych („uspokajacze”), związane z zależnością psychiczną i fizyczną. Termin rozciąga się też niekiedy na nadużywanie środków, które nie są lekami, wówczas należy raczej mówić o toksykomanii. Farmakomanię można uważać za powikłanie w kuracji lekami psychotropowymi (w szerszym sensie), należącymi do wymienionych poprzednio grup. Szczególnie często pojawia się u hipochondryków, którzy zazwyczaj wierzą w magiczne znaczenie procesu używania leków, bez względu na ich działanie, a raczej ze względu na ich rodzaj, np. zastrzyki według nich działają rzeczywiście, a tabletki, płyny – nie. Duże znaczenie dla powstawania i rozwoju choroby może mieć moda, reklama, fama. Początkowo (1950 – 1957) ustalono, że zjawisko nadużywania leków można podzielić na dwie grupy pojęć: toksykomania oraz przyzwyczajenie do leku.

Przez toksykomanię rozumiano stan przewlekłej lub okresowej intoksykacji, spowodowanej powtarzającym się zażywaniem leku naturalnego lub syntetycznego. Cechami charakterystycznymi tej formy nadużyć są:

* niezwalczone pragnienie, potrzeba lub wewnętrzny przymus zażywania leku i zdobywanie go wszelkimi środkami;
* dążenie do zwiększenia dawek;
* obok zależności psychicznej fizyczna zależność prowadząca w razie zatrzymania dowozu do zespołu abstynencji;
* skutki nadużywania szkodliwe dla jednostki i dla społeczeństwa.

Przez przyzwyczajenie rozumiano stan, wynikający z powtarzanego zażywania leku charakteryzujący się następująco:

* pragnieniem, albo niekoniecznie potrzebą kontynuowania zażywania leku, ze względu na lepsze samopoczucie po jego zażyciu;
* niewielką tendencję lub nawet jej brakiem do podwyższania dawek;
* pewną zależność psychiczną w odniesieniu do skutków działania leku, przy braku zależności fizycznej, a więc i braku zespołu objawów abstynencji;
* brakiem społecznych skutków nadużywania.

Praktyka życiowa wykazała, że podział ten nie spełniał pokładanych w nim nadziei. W krajach panował zamęt, gdyż niewłaściwie stosowano te terminy. W 1964 roku Komitet ŚOZ w raporcie zastąpił terminy jednym, a mianowicie – zależność. Należy go stosować łącznie z określeniem typu morfinowego, typu kokainowego, haszyszowego, alkoholo-barbiturowego, amfetaminowego.

Od wieków istniały wszelkie ogniska endemiczne zależności lekowej. W krajach tzw. „Złotego Trójkąta” w Azji Wschodniej – opium, w krajach Bliskiego Wschodu – haszysz, w krajach Ameryki Środkowej – halucynogeny i w krajach europejskich – alkohol. W latach 60-tych i 70-tych kapitalistyczne kraje kręgu kultury europejskiej objęła „epidemia” stosowania różnych środków uzależniających, szerząca się głównie wśród młodzieży. Obok opiatów, haszyszu i syntetycznych halucynogenów zaczęto używać nie znanych dotychczas środków syntetycznych. Zjawisku temu towarzyszu wzrost spożycia alkoholu.

Zależność lekowa jest to stan psychiczny, a niekiedy także fizyczny, wynikający z interakcji pomiędzy żywym organizmem a środkiem charakteryzującym się szeregiem zachowań i objawów. Tolerancja może występować lub nie. Osoba może być zależna od więcej niż jednego środka. Doznanie osiągane po przyjęciu środka skłania użytkownika do ponawiania przyjęcia. Środek przyjmowany ma zatem właściwości behawioralnego wzmocnienia. Te właściwości zostały udowodnione eksperymentalnie zarówno u ludzi, jak i u zwierząt.

Zależność psychiczna jest to stan wyrażający się kompulsywnym przyjmowaniem środka w sposób stały lub okresowy po to, aby osiągnąć pożądane działanie, czyli przyjemne doznanie, albo uniknąć złego samopoczucia, gdy środek nie zostaje przyjęty.

Zależność fizyczna jest to stan adaptacji układu nerwowego do środka. Stan ten ulega zaburzeniu, gdy środek nie jest dostarczany. W wyniku zaburzeń tej adaptacji jest pojawienie się objawów zespołu abstynencyjnego, dotyczących nie tylko stanu psychicznego, ale także fizycznego. Nasilenie i rodzaj tych objawów zależy od rodzaju przyjmowanego środka i stopnia osiągniętej adaptacji.

W procesie powstawania lekomanii zasadnicze znaczenie mają trzy elementy: lek, użytkownik i środowisko, w którym ma miejsce zażywanie leku.
Lekomania

* Przyczyny lekomanii
* Leki uzależniające
* Leki najczęściej zażywane
* Terapia uzależnienia lekowego

Przyczyny epidemicznego szerzenia się zależności lekowej wśród młodzieży nie są bliżej poznane. Prawdopodobnie w wielu przypadkach chodzi o ucieczkę przed trudnościami życiowymi, przekraczającymi możliwości adaptacyjne do życia we współczesnym społeczeństwie, a w wielu innych zaś o bezkrytyczne naśladownictwo na zasadzie mody.

Leki mogą być używane dla zaspokojenia ciekawości lub doświadczenia nowych doznań dla dotrzymania towarzystwa, dla okazania odwagi czy chęci podjęcia ryzyka. W ogromnej większości przypadków jednorazowe użycie nie zostaje powtórzone. Użytkownicy eksperymentujący, przeważnie ludzie młodzi lub dzieci, wypróbowują działanie jednej lub wielu substancji jednorazowo czy parokrotnie. Takie użytkowanie ma charakter doświadczalny i często kończy się bez żadnych następstw medycznych i społecznych dla użytkownika. W niektórych krajach sam fakt posiadania pewnych leków powodujących zależności lekowe jest wykroczeniem lub przestępstwem i podlega karze. Użytkownicy zależni poświęcają większość swojego czasu i energii na myślenie o leku, zabieganie o jego zdobycie i oddawanie się jego działaniu, wyłączając się całkowicie lub na długie okresy z życia rodzinnego i społecznego.

Zależności lekowej sprzyjają następujące czynniki:

1. Kryzys tradycyjnej rodziny z upadkiem autorytetu ojca, przenoszony na wszelkie inne autorytety osób starszych i będących u władzy.
2. Sytuacja ekonomiczno-socjalna krajów kapitalistycznych – antagonizmy klasowe, rasowe, przełom techniczny przy braku oparcia ideologicznego, szybkie tempo życia, dysproporcje między wymaganiami cywilizacji technicznej a możliwościami adaptacji do niej itp. Sytuacja ta ma stawiać zwłaszcza młodych ludzi w stanie permanentnie tłumionego lęku.
3. Pojawienie się nowych, efektownych, tanich i łatwo dostępnych środków psychotropowych, które zwróciły uwagę mas na możliwość odcięcia się „na drodze chemicznej” od przykrego stresu.
4. Upowszechnienie wiedzy o lekach i „mit tabletki”.
5. Poczucie przynależności do grupy i wynikające z tego bezkrytyczne naśladownictwo.
6. Zmiana opinii publicznej – wzrost tolerancji w odniesieniu do narkomanów.
7. Bezradność prawodawstwa oraz inercja władz wielu krajów wobec narastającego problemu zależności lekowej.
8. Ingerencja gangów przestępczych, zachęconych możliwościami łatwego zarobku.

Charakterystyczna dla psychoaktywnych substancji powodujących uzależnienie jest ich psychotoksyczność, objawiająca się obok wywoływania psychicznej zależności także innymi zmianami psychicznymi, a także zmianami zachowania się w następstwie zależnego stosowania. Takie substancje wywołują uzależnienie o różnych cechach charakterystycznych i o różnym nasileniu. Nasilenie zależności psychicznej może osiągnąć różne stopnie w zależności od rodzaju leku. Morfina i leki morfinopodobne, w szczególności zaś heroina i ketobemidon powodują stosunkowo szybko duże nasilenie zależności psychicznej. Łatwo i szybko wywołują również zależność kokaina, amfetamina i liczne amfetaminopodobne leki oraz barbiturany. Fizyczna zależność występuje w wyniku używania leków typu morfiny, alkoholu i barbituranów.

Rozróżnia się grupy farmakologiczne leków wywołujących uzależnienie.

1. Grupa opium i opiatów. Należą tu m. in. morfina, heroina i kodeina oraz syntetyczne leki przeciwbólowe podobne w działaniu do morfiny, na przykład metadon, petydyna, lub dekstromoramid.
2. Grupa alkoholu, barbituranów i barbituranopodobnych nasennych, kojących substancji. Oprócz alkoholu i barbituranów zalicz się do tej grupy takie substancje jak: wodnik chloralu, meprobamet, metakwalon, chlorodiazepoksyd, diazepam.
3. Grupa amfetaminy i amfetaminopodobnych substancji, w skład której wchodzą: amfetamina, deksamfetamina, metamfetamina, metylofenidan i fenmetrazyna.
4. Grupa kokainy. Należą tu liście krzewu Erythroxylum Coca i E. Novogranatense, zawierające kokainę.
5. Grupa halucynogenów, czyli substancji wywołujących halucynacje np. lyzergid (dwuetyloamid kwasu lizergowego, LSD, LSD25), meskalina, psylocybina.
6. Grupa konopi indyjskich (Cannabis Sativa, C. Indica) w postaci różnych preparatów lub przetworów z konopi, np. suszonego ziela (marihuana), bhang, lagga, kif, maconga, ziela zmieszanego z żywicą (ganja) oraz żywic: haszysz, czaras. Tetrahydrokannabinole są głównymi substancjami biologicznie aktywnymi w konopiach.
7. Grupa lotnych rozpuszczalników, np. toluen, aceton, czterochlorek węgla, lotne składniki klejów do mas plastycznych.
8. Grupa katu tj. rośliny Catha edulis Forssk., która zawiera częściowo jeszcze nie zidentyfikowane substancje o działaniu pobudzającym.

Barbituranami nazywa się grupę leków pochodzących z kwasu barbiturowego. Wszystkie mają podobne działanie, to znaczy powodują depresje wyższych struktur nerwowych. Z tego powodu stosuje się je w celu wywołania snu i uwolnienia od lęku i napięcia. W mniejszych dawkach mają działanie uspokajające i zmniejszają bóle spowodowane skurczami mięśni gładkich. W średnich dawkach powodują silniejsze uspokojenie i sen, natomiast w większych pogłębiają sen i mogą doprowadzić do śpiączki, a nawet śmierci wywołanej paraliżem układu oddechowego.

Leki uspokajające inaczej trankwilizujące czy też benzodiazepiny (czasem podkradane rodzicom), zażywa się, by odwrócić efekt działania narkotyków. Jeśli ktoś nie może zasnąć np. po ecstazy, łatwo sięgnie po lek uspokajający, by się lepiej poczuć. W warunkach polskich dostępne benzodiazepiny to: Elenium, Estazolam, Nitrazepam, Oxazepam, Relanium, Signopam, Validol, Xanax i inne. Czasem też na leki uspokajające decydują się osoby zażywające heroinę. Dzięki temu łatwiej im przetrwać ten czas, gdy ustaje działanie narkotyku. Niektórzy łączą leki uspokajające z alkoholem by łatwiej się upić. Leki te są przeznaczone do stosowania tylko przez krótki czas, a częste ich zażywanie prowadzi do uzależnienia. Jeśli zażywa się leki uspokajające i substancje odurzające, szczególnie heroinę i alkohol ryzyko jest bardzo duże. Takie działanie może prowadzić do kłopotów z oddychaniem, utratę przytomności, a nawet do śmierci.

Niezależnie od bezpośredniej przyczyny ujawniania się zależności, tok postępowania terapeutycznego prowadzony jest według pewnych ogólnie przyjętych zasad. Opiera się na:

1. Objawowym wyprowadzeniu z ostrego stanu.
2. Likwidacji fizycznych i psychicznych środków przewlekłej intoksykacji.
3. Bardzo dokładnym ustaleniu motywów sięgnięcia po środki uzależniające.
4. Właściwej kuracji odwykowej.
5. Resocjalizacji

O ile dwie pierwsze fazy leczenia opierają się głównie na farmakoterapii, a trzecia jest ściśle diagnostyczna, o tyle ostatnie fazy, mają za zadanie wywołanie u pacjenta odpowiedniej motywacji do rzucenia nałogu i do odcięcia się od możliwości powrotu do nałogu. Czwarta faza opiera się głównie na psychoterapii, a piąta na zabiegach psychologicznych. Większość autorów jest zdania, że pierwsze dwie fazy leczenia powinny przebiegać w warunkach przymusowej hospitalizacji. Dla wielu dopiero ostatnie tygodnie (miesiące) resocjalizacji mogą być realizowane poza specjalnym zakładem.

Psychoterapia uzależnienia lekowego w porównaniu z innymi psychiatrycznymi kategoriami chorobowymi leczonymi również psychoterapią jest bardzo specyficzne. Przede wszystkim ze względu na syndrom abstynencyjny, rozwinięty po odstawieniu narkotyków i przewagę symptomatologii somatycznej w początkowej fazie leczenie polega przeważnie na podawaniu leków i ma na celu usunięcie subiektywnych uciążliwości somatycznych. W tym okresie podejmuje się różne próby zdobycia zaufania pacjenta. W tym celu wykorzystuje się regresywne formy zachowania pacjenta, a lekarz odgrywa rolę postaci mającej dobre zamiary, lecz autorytatywnej, w typie rodzica udzielającego wsparcia i nie karzącego. Kiedy syndrom abstynencyjny zanika, następuje stopniowe łagodzenie i zanikanie wielu uciążliwości fizycznych, a wyłaniają się właściwe psychologiczne problemy osobowości. Najpierw jest to stan „wielkiej pustki”. Pacjent, któremu odebrano narkotyk, ma poczucie pustki, ponieważ oprócz narkotyku odebrano mu dotychczasowy tryb życia i wiele rytuałów wypełniających przedtem jego cały czas. Lekarz staje teraz wobec dwóch aspektów osobowości pacjenta – przedchorobowej i wtórnie zmienionej w wyniku nadużywania narkotyków. Terapia musi zdecydować, które z nich jest bardziej zagrożone. Nie należy umniejszać znaczenia atmosfery rodzinnej i wpływu rodziców na rozwój osobowości dziecka. Nierzadko dzieci rodziców szukających pociechy w alkoholu lub rozwiązujących problemy łykaniem proszków są nie nauczeni pokonywania stresów i lęków, znajdowania poczucia pewności. Od lekarza narkoman-lekoman oczekuje wsparcia i zaakceptowania go jako jednostki.