Grupa Wsparcia Psychicznego

Sensitive

PRZEDSTAWIONY PONIŻEJ PORADNIK MA CHARAKTER TYLKO I WYŁĄCZNIE INFORMACYJNY ! Od stawiania diagnoz i leczenia są odpowiednie instytucje, psychologowie i psychiatrzy. Naszym zadaniem jest stworzenie miłej i przyjemnej atmosfery gdzie każdy znajdzie coś dla siebie i nie będzie czuł się odrzucony. Zapraszamy również do naszego pokoju [link widoczny dla zalogowanych] wsparcie_emocjonalne

Zaburzenie stresowe pourazowe (zespół stresu pourazowego, ang. posttraumatic stress disorder – PTSD) jest jednym z zaburzeń lękowych, wyodrębnionym dopiero w latach siedemdziesiątych XX wieku w wyniku zainteresowania wpływem przeżyć wojennych na zdrowie psychiczne człowieka. Pojęcie zostało formalnie uznane w 1980 r.

O specyfice tego zaburzenia mają decydować przynajmniej dwie okoliczności. Pierwszą jest poprzedzanie wszystkich objawów zaburzenia przez niezwykle silny, wyjątkowy czynnik stresujący (stresor), związany – według określenia amerykańskiej klasyfikacji DSM-IV – z rzeczywistą śmiercią, zagrożeniem życia bądź poważnym zranieniem, zagrożeniem fizycznej integralności własnej, wywołujący w chwili zadziałania intensywny strach, poczucie głębokiej bezradności lub przerażenie. Drugą – odrębny od innych zaburzeń lękowych obraz kliniczny.

Najważniejszymi cechami klinicznymi zaburzenia stresowego pourazowego są:

* wystąpienie zaburzeń po krótkiej przerwie od zadziałania urazu (stresora)
* uporczywe przeżywanie wydarzenia traumatycznego (w natrętnie wracających wspomnieniach i snach)
* wyraźne unikanie bodźców (myśli, rozmów, ludzi, sytuacji, rodzajów aktywności) mogących przypomnieć uraz
* nadmierna pobudliwość wegetatywna mogąca przejawiać się problemami z zasypianiem (i innymi zaburzeniami snu), drażliwością, trudnościami w koncentracji, nadmierną czujnością i nadreaktywnością na różne bodźce

Część objawów PTSD (dotyczy to objawów utrzymujących się długotrwale) może być, z pewnego punktu widzenia, postrzegana jako, wywołana silną traumą, potencjalnie trwała, zmiana osobowości. Osoba z tym zaburzeniem może znacząco ograniczyć swoje zainteresowania, ujawniać rodzaj afektywnego „wypalenia” i braku reaktywności (emocjonalne znieczulenie), wykazywać braki w zdolności współodczuwania z innymi ludźmi, zawęzić kontakty społeczne, żyć z poczuciem własnej inności, odrzucenia przez ludzi, uderzająco ograniczyć życiowe ambicje i perspektywy.

Czynnikami zapoczątkowującymi zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD) mogą być bardzo różne wydarzenia. Zwraca uwagę, że zdecydowanie częściej zaburzenie stresowe pourazowe rozwija się po traumach spowodowanych przez ludzi (walka, wojna, atak terrorystyczny, brutalna przemoc, gwałt) niż związanych z katastrofami naturalnymi (pożar, huragan, powódź). W ostatnich latach coraz większym problemem są zaburzenia typu PTSD u osób będących uczestnikami bądź ofiarami wypadków komunikacyjnych. Powoduje to opracowywanie specjalnych programów terapeutycznych dla tego rodzaju poszkodowanych.
F43.1 Zaburzenie stresowe pourazowe wg klasyfikacji ICD-10

* Powstaje jako opóźniona i/lub przedłużona reakcja na stresujące wydarzenie lub sytuację (krótkotrwałe lub długotrwałe) o charakterze wyjątkowo zagrażającym lub katastrofalnym, które mogłyby prawie dla każdego stanowić głęboko przejmujące nieszczęście (np. klęska żywiołowa lub spowodowana przez człowieka, wojna, poważny wypadek, obecność przy czyjejś gwałtownej śmierci lub torturach, aktach terroryzmu, gwałtu czy innego przestępstwa).

* Takie czynniki predysponujące, jak cechy osobowości (np. anankastyczne, asteniczne) czy wcześniejsze dekompensacje nerwicowe, mogą obniżać próg reakcji przy pojawianiu się tego zespołu lub zaostrzyć przebieg zaburzeń, ale nie są ani konieczne, ani wystarczające dla wyjaśnienia jego genezy.

* Typowe objawy obejmują epizody powtarzającego się przeżywania urazu na nowo w natrętnych wspomnieniach ("reminiscencje") lub w snach, które występują na tle uporczywie utrzymującego się poczucia "odrętwienia" i otępienia uczuciowego, odizolowania od innych ludzi, niereagowaniu na otoczenie, anhedonii oraz unikaniu działań i sytuacji, które mogłyby przypominać przeżyty uraz. Pospolite są obawy przed wspomnieniami przypominającymi pacjentowi uraz oraz ich unikanie. Niekiedy mogą pojawiać się dramatyczne, ostre wybuchy strachu, paniki lub agresji, wyzwalane przez bodźce powodujące nagłe przypomnienie sobie (lub "przeżycie na nowo") sytuacji urazowej lub początkowej reakcji na tę sytuację.
* Zazwyczaj występuje stan nadmiernego pobudzenia układu autonomicznego, ze wzmożonym stanem czuwania, wzmożonym odruchem orientacyjnym oraz bezsennością. Z powyższymi objawami i oznakami często wiążą się lęk i depresja. Nierzadko występują też myśli samobójcze. Dodatkowym czynnikiem wikłającym obraz bywa nadużywanie alkoholu lub leków.

* Początek zaburzenia następuje po urazie, ale po okresie utajenia, który może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy (ale rzadko przekracza 6 miesięcy). Przebieg falujący, zmienny, ale w większości przypadków objawy ustępują całkowicie. U niewielkiego odsetka osób zaburzenie może wykazywać przebieg przewlekły, wieloletni, z przejściem w trwałą zmianę osobowości.

* Dawniej to zaburzenie bywało rozpoznawane jako „nerwica urazowa”.

Kto zachorowuje na PTSD?

Zaburzenie stresowe pourazowe (zespół stresu pourazowego) nie jest prostą konsekwencją przebytego urazu o czym świadczy już choćby to, że występuje ono tylko u 7-25% osób, które doznały silnej traumy. Zauważono, że około połowa osób z PTSD choruje jednocześnie lub chorowała w przeszłości na inne zaburzenia psychiczne, zwłaszcza lękowe i choroby afektywne.

Występowanie w przeszłości zaburzeń takich jak depresja, lęk paniczny, dystymia jest nie tylko istotnym czynnikiem wystąpienia zaburzenia stresowego pourazowego, ale i zapowiada większe nasilenie jego objawów. Istnieje też czynnik rodzinny, widoczny m.in. w tendencji do występowania PTSD w następnych pokoleniach. Możliwe jest, że przekazywanie podatności na PTSD między pokoleniami odbywa się na drodze wychowania i doświadczeń społecznych, istnieje jednak także czynnik ściśle genetyczny stwierdzony m.in. w badaniach korelacji występowania tego zaburzenia u bliźniąt jedno- i dwujajowych.

Nie ma wątpliwości, że kobiety chorują znacznie częściej niż mężczyźni (stosunek 2:1).
Rozpowszechnienie

Rozpowszechnienie PTSD jest oceniane szeroko, od 1 do 18% i prawdopodobnie wyraźnie różni się w populacjach różnych krajów. Ocenia się, że zaburzenie stresowe pourazowe może dotyczyć 8% dorosłych Amerykanów (rozpowszechnienie w ciągu całego życia) a aktualnie na PTSD cierpi ok. 3,5% dorosłych w tym kraju.

Zdaniem niektórych badaczy polskich (m.in. prof. Marii Lis–Turlejskiej), zaburzenie stresowe pourazowe występuje w naszym kraju częściej niż w wielu innych społeczeństwach i sięga 10-16% populacji dorosłych. Tłumaczy się to większą podatnością wynikającą z traum polskiej historii, a w szczególności z tragicznych doświadczeń z okresu II wojny światowej. Rzeczywiście istnieją konkretne badania wskazujące na to, że osoby, które doznały poważnej traumy w okresie wojny przekazują swoim dzieciom podatność na różne zaburzenia lękowe, w tym także i PTSD.
Leczenie PTSD
Zasady (standardy) leczenia zaburzenia stresowego pourazowego nie są tak dobrze ustalone jak w wypadku innych zaburzeń psychicznych np. depresji czy schizofrenii. Istnieją ośrodki terapii, w których pomoc opiera się na interwencjach psychospołecznych i psychoterapii, a leczenie farmakologiczne uważa za ostateczność. Inni specjaliści uważają leczenie lekami jako co najmniej tak samo ważne jak pomoc terapeutyczna, psychoedukacyjna, prawna i socjalna. Badania wskazują niewątpliwie na skuteczność psychoterapii, zwłaszcza behawioralno-poznawczej oraz leków przeciwdepresyjnych głównie z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Te ostatnie mają mięć korzystne działanie u 70% leczonych osób.

Stanisław Porczyk, specjalista psychiatra